Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε από τα ΜΜΕ ότι για το οδικό έργο του ΒΟΑΚ στο τμήμα Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος έχουν αναγνωριστεί από το Ελληνικό Δημόσιο στον ανάδοχο του έργου θετικές ζημίες ύψους περίπου 20 εκατ. ευρώ, οι οποίες οφείλονται στη μη έγκαιρη απόδοση των απαλλοτριωμένων εργοταξιακών χώρων.
του Φ. Καζάση*
Επιπλέον και για το οδικό έργο του ΒΟΑΚ στο τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη υπάρχει απαίτηση του φορέα υλοποίησης της τάξης των 124 εκατ. ευρώ, επίσης λόγω απαλλοτριώσεων καιαρχαιολογικών ερευνών. Και στις δύο περιπτώσεις το Ελληνικό Δημόσιο έχει αναγνωρίσει την υπαιτιότητά του και έχει αποδεχτείτην παράτασητης ημερομηνίας παράδοσης του πρώτου έργου κατά 298 ημέρες και του δεύτερου έργουκατά 458 ημέρες.
Επειδή συνήθως τέτοιες αποκλίσεις στην εκτέλεση έργων, που στοιχίζουν στον κρατικό προϋπολογισμό εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώκαι θέτουν σε επισφάλεια την ομαλή χρηματοδότησή τους, αποδίδονται αόριστα στο Ελληνικό Δημόσιο και στον (αναφερόμενο ως γραφειοκρατικό) τρόπο λειτουργίας του θεωρώ σκόπιμο να επισημανθούν τα εξής:
- Ήδη από το 2017 με ειδική πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου της τότε Κυβέρνησης εξουσιοδοτήθηκεοεκάστοτε Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών ή το αρμόδιο υπό αυτόν όργανοως οι έχοντες την ευθύνη για την κήρυξη των απαιτούμενων απαλλοτριώσεων και τυχόν συμπληρωματικών που θα απαιτούνταν για το έργο του νέου ΒΟΑΚ. Η πράξη αυτή παραμένει και τώρα σε ισχύ. Επισημαίνεται ότι για να κηρυχθεί μια αναγκαστική απαλλοτρίωση θα πρέπει να προηγηθεί η σύνταξη, ο έλεγχος, η έγκριση και η θεώρηση του σχετικού κτηματολογίου και να καθοριστεί η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της απαλλοτρίωσης.Η σύνταξη των κτηματολογίων γίνεται από υπεργολάβους μέσω ενεργών συμβάσεων του Υπουργείου ενώ η θεώρηση από τις αρμόδιες διευθύνσεις του.
- Το έργο του ΒΟΑΚ στο τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη, μήκους 22,5χλμ και προϋπολογισμού περί τα 350εκ ευρώ,συμβασιοποιήθηκε,παρουσία του Πρωθυπουργού, στις 21/4/2023 χωρίς να έχει προηγηθεί καμία κήρυξη απαλλοτρίωσης.Οι πρώτες κηρύξεις απαλλοτρίωσης για το συγκεκριμένο τμήμα του έργου εκδόθηκανμόλις το καλοκαίρι του 2023. Όπως προαναφέρθηκε περίπου 2,5 χρόνια μετά ο ανάδοχος του έργου εγείρει αξιώσεις για αποζημιώσεις που αγγίζουν περίπου το 35% του προϋπολογισμού του έργου του ΒΟΑΚ στο τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη.
- Η καθυστέρηση στη διαδικασία κήρυξης των απαλλοτριώσεων στο τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη, η οποία να σημειωθεί αφορούσε σε τμήμα μήκους περίπου 10% από το συνολικό μήκος όλου του έργου του ΒΟΑΚ, και το ύψος των συνεπαγόμενων αξιώσεων για αποζημιώσεις από τον ανάδοχο δεν φάνηκε να προβλημάτισε ιδιαίτερα τα αρμόδια όργανα και τον πολιτικό τους Προϊστάμενο.Δεν φάνηκε όμως να προβλημάτισε εν γένειούτε τηνΚυβέρνηση η οποία τον Απρίλιο του 2025 προχώρησε σε αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τα έργα παραχωρήσεων νομοθετώντας (άρθρο 232 του ν. 5193/2025) ότι με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών για τα σημαντικά έργα σύμβασης παραχώρησης του Υπουργείου θα επιτρέπεται πλέον η υπογραφή της σύμβασης χωρίς την προϋπόθεση ύπαρξης συντελεσμένων απαλλοτριώσεων. Μέχρι την αλλαγή αυτή και σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο ίσχυε ότι για να υπογραφεί η σύμβαση του έργουθα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις σε ποσοστό τουλάχιστον σε 50%. Το συγκεκριμένο άρθρο ψηφίστηκε μόνο από το κυβερνητικό κόμμα ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης καταψήφισαν ή δήλωσαν παρών.
- Σε εφαρμογή του νόμου που προαναφέρθηκε και χωρίς για μια φορά ακόμη να έχει προηγηθεί οποιαδήποτε κήρυξη απαλλοτριώσεων υπογράφτηκε, παρουσία του Πρωθυπουργού,στις 9/5/2025η σύμβαση παραχώρησης για το έργο του ΒΟΑΚ στο τμήμα Κίσσαμος – Χερσόνησος μήκους 186,8χλμ. και προϋπολογισμού περί των2,057 δις ευρώ. Οι πρώτες κηρύξεις αναγκαστικών απαλλοτριώσεων για επιμέρους τμήματα του συγκεκριμένουέργου άρχισαν να εκδίδονταιμόλις τον Σεπτέμβριο 2025.Επισημαίνεται ότι για το έργο αυτό εκκρεμούν δικαστικές προσφυγές στο ΣτΕ ενώ για το τμήμα Κίσσαμος Χανιά δεν έχει ακόμη εγκριθεί η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
- Πρέπει να αναφερθεί ότι στη σύμβαση του έργου του ΒΟΑΚ για το τμήμα Κίσσαμος – Χερσόνησος τίθενται αυστηρά χρονικά πλαίσια ολοκλήρωσης των αναγκαίων απαλλοτριώσεων με αποκλειστική μέριμνα, ευθύνη και δαπάνες του Δημοσίου το αργότερο εντός 12 μηνών από την ημερομηνία έναρξης της παραχώρησης.Επιπλέον υπάρχει η ρητή αναφορά ότι η εκ μέρους του Δημοσίου καθυστέρηση στη διάθεση των τμημάτων του Χώρου Εκτέλεσης του Έργου Παραχώρησης, εντός των προαναφερθεισών προθεσμιών αποτελεί Γεγονός Καθυστέρησης ή /και Γεγονός Ευθύνης του Δημοσίου. Μένει να αποδειχθεί αν και για αυτό το τμήμα του έργου, που είναι το μεγαλύτερο και αυτό που υλοποιείται με το αυστηρό θεσμικό και οικονομικό πλαίσιο των έργων παραχώρησης, θα υπάρξουν και σε τι βαθμό αποκλίσεις στην εκτέλεσή του, γεγονός που αναλογικά με το μέγεθός του μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον απαιτήσεις, από τον φορέα που το εκτελεί, πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Θεωρώ ότι οι επισημάνσεις αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο τρόπος λειτουργίας του Δημοσίου, σε ό,τι αφορά στο θεσμικό πλαίσιο των απαλλοτριώσεων στα έργα του ΒΟΑΚ, δεν είναι απλά ούτε γραφειοκρατικός, ούτε ασαφής αλλά ούτε και απρόσωπος. Πλέον των αρμόδιων υπηρεσιών υπάρχει η θεσμοθετημένη ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Μεταφορών αλλά και εν γένει της Κυβέρνησης που νομοθετεί. Η αποτυχία στην εκτέλεση του έργου, η οποία ενδεχομένωςθα στοιχίσει εκατοντάδες εκατομμύρια στον κρατικό προϋπολογισμό, αγγίζει όλους τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία των απαλλοτριώσεων αλλά ιδιαίτερα την πολιτική ηγεσία η οποία, στην καλόπιστη εκδοχή,ελλείψει διαχειριστικής και γνωστικής επάρκειας αναλίσκεται σε μια λογική «αυτόματου πιλότου»μεταθέτοντας, αλόγιστα, την αντιμετώπισητόσο κρίσιμων οικονομικών θεμάτωνγια το κοντινό ή το λίγο πιο μακρινό μέλλον. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται…
*πρ. Δ/ντος Συμβούλου ΟΑΚ Α.Ε.
