Ακολουθήστε το 
στο Facebook για να μην χάνετε είδηση!
Η Κάντανος, ιστορική πρωτεύουσα του Δήμου Καντάνου Σελίνου έχει όνομα προελληνικό ή δωρικής προέλευσης και προέρχεται από τη λέξη «Καντανία» που σημαίνει πόλη της νίκης ή από το «Κάντορες» που σημαίνει οι κρατούντες.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι μία από τις 100 πόλεις της Κρήτης που αναφέρονται στη δεύτερη ραψωδία του Ομήρου «..τε, πόλεις εὖναιετοώσας, ἄλλοι θ᾽ οἳ Κρήτην ἑκατόμπολιν ἀμφενέμοντο”
Άκμασε τα Ελληνιστικά, τα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά Χρόνια και αργότερα κατά την Ενετοκρατία και την Τουρκοκρατία.
Περισσότερο γνωστή είναι στο ευρύ κοινό για την καταστροφή της από τα Γερμανικά στρατεύματα στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, λίγα δε έχουν γραφτεί για τα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν. Γι αυτά δε, για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεώτεροι αισθάνομαι την ανάγκη να γράψω το παρόν άρθρο βασιζόμενος σε γραπτές αναφορές της εποχής και στην προφορική παράδοση των προγόνων μας.
Μετά την πτώση του αεροδρομίου του Μάλεμε οι Γερμανοί θέλησαν να καταλάβουν την Παλαιόχωρα με σκοπό να εμποδίσουν πιθανές Συμμαχικές ενισχύσεις από αυτήν. Ακολούθησαν μάχες μεταξύ Ταυρωνίτη και Βουκολιών στις 22 Μαΐου και στην Αγριμοκεφάλα στις 23.
Το πρωί της Παρασκευής 23 Μαΐου 1941 μια ομάδα περίπου 20 μοτοσικλετιστών προχώρησε προς τα Φλώρια μπαίνοντας στα όρια της τότε κοινότητας Καντάνου. Μια εμπροσθοφυλακή με δύο μοτοσυκλέτες προχώρησε κατά τις 8π.μ μέχρι την πρώτη στροφή του φαραγγιού της Καντάνου.
Οι Καντανιώτες συνεπικουρούμενοι από κατοίκους των γειτονικών χωριών και τους άντρες της χωροφυλακής τους πυροβόλησαν. Οι Γερμανοί μη ξέροντας το μέγεθος των Κρητικών υποχώρησαν προς τα Φλώρια. Εκεί ενώθηκαν με το υπόλοιπο τμήμα στο χώρο ανάμεσα στα μαγαζιά του δρόμου και το σχολείο.
Στο σημείο αυτό οι Κρητικοί τους επιτέθηκαν από τους γειτονικούς λόφους με κυνηγετικά ή απαρχαιωμένα όπλα, τα περισσότερα από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι Γερμανοί οχυρώθηκαν στο μαγαζί που υπήρχε στο σημείο που είναι σήμερα το Γερμανικό μνημείο.
Η μάχη κράτησε έως το απόγευμα σύμφωνα με την αφήγηση του Αντώνη Μπιτζάνη και τελείωσε με νίκη των Κρητικών. Οι Γερμανοί έχασαν σύμφωνα με τις αναφορές 19 στρατιώτες και οι Κρητικοί τρείς άνδρες.
Μόνο ένας Γερμανός στρατιώτης κατάφερε να διαφύγει εκμεταλλευόμενος το σκοτάδι. Η σημασία της πρώτης αυτής μάχης ήταν μεγάλη για τη συνέχεια, γιατί εφοδίασε τους Κρητικούς με λίγα σύγχρονα όπλα και ένα πολυβόλο το οποίο επισκεύασε ο Γεώργιος Κωστάκης ο οποίος το χρησιμοποίησε αποτελεσματικά τις επόμενες ημέρες στη μάχη του Φαραγγιού της Καντάνου.
Το βράδυ της ίδιας μέρας έγινε σύσκεψη των Σελινιωτών στο λόφο Σεράγιο που σήμερα βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο Καντάνου, το Αστυνομικό τμήμα και το πρώην Ειρηνοδικείο.
Ο αξιωματικός του Ελληνικού στρατού Χαρ. Σειραδάκης που είχε σταλεί και νωρίτερα στην Κάντανο (20-5-1941) για να οργανώσει αντίσταση κατά των Γερμανών, εκτιμώντας τα νέα δεδομένα, προειδοποίησε τους κατοίκους για τη δυσμενή κατάσταση και τους είπε για το ενδεχόμενο να καταστραφεί η Κάντανος αν αντισταθούν στο Γερμανικό στρατό.
Όλοι οι παρευρισκόμενοι, οι περισσότεροι δε Καντανιώτες, απάντησαν ομόφωνα ότι προτιμούν την ελευθερία και την τιμή της επαρχίας αδιαφορώντας, για την καταστροφή της Καντάνου πού όπως παρουσίασαν τα ιστορικά γεγονότα ακολούθησε.
Στη συνέχεια οι Κρητικοί ταμπουρώθηκαν στο φαράγγι της Καντάνου περιμένοντας τις επόμενες κινήσεις των Γερμανών. Έφτασε και ο Σειραδάκης με ορισμένους ενόπλους ο οποίος πρότεινε να ταμπουρωθούν στο Νεροσπήλιο που ευτυχώς δεν εισακούστηκε γιατί η θέση αυτή δεν ήταν κατάλληλη για άμυνα και δεν διευκόλυνε πιθανή υποχώρηση σε περίπτωση που θα χρειαζόταν, όπως πράγματι έγινε την επόμενη μέρα.
Την επόμενη μέρα, Σάββατο 24 Μαΐου οι Κρητικοί ταμπουρώθηκαν στις κορυφές των λόφων μέσα στο φαράγγι της Καντάνου και ειδικότερα νοτιοανατολικά της μεγάλης στροφής κοντά στη διασταύρωση του δρόμου προς τη Σπίνα.
Μεγάλες μηχανοκίνητες Γερμανικές δυνάμεις με όλμους και βαριά πολυβόλα προσπάθησαν να κάμψουν την αντίσταση των Κρητικών. Όλες οι προσπάθειες τους αποκρούστηκαν.
Σε αυτό συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό η αποτελεσματική χρήση του οπλοπολυβόλου που είχε πάρει την προηγούμενη μέρα από τους Γερμανούς ο Γιώργος Κωστάκης ο οποίος είχε ταμπουρωθεί πάνω από το Βαθύλακο, πίσω από κάτι βράχους που είχαν τέτοιο σχήμα που έμοιαζαν σαν φυσικό πολυβολείο. Η μάχη κράτησε ως το βράδυ χωρίς να καταφέρουν οι Γερμανοί να διασπάσουν την αντίσταση των Κρητικών.
Την επόμενη μέρα Κυριακή 25 Μαΐου οι Γερμανοί με πολυβόλα ακροβολίστηκαν στους γύρω λόφους και ανάγκασαν τους δικούς μας να υποχωρήσουν οι οποίοι δεν μπορούσαν πλέον να αντιμετωπίσουν την τόσο ισχυρή Γερμανική δύναμη πυρός αλλά και εξαιτίας εξαντλήσεως των πυρομαχικών που διέθεταν.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι είναι ζήτημα αν μεταξύ δέκα πολεμιστών υπήρχε έστω και ένας που να έχει έστω και 1-5 φυσίγγια. Μόνο λίγες μικρές μονάδες που έφτασαν είχαν ελάχιστα που βοήθησαν στην απαγκίστρωση των άλλων πολεμιστών.
Οι Γερμανοί μπήκαν στην Κάντανο γύρω στις 10 με 11 το πρωί και αφού πυρπόλησαν μερικά σπίτια και σκοτώνοντας λίγους ηλικιωμένους που βρήκαν στο πέρασμα τους προχώρησαν προς Παλαιόχωρα. Κατά την πορεία αυτή στις 25 και 26 του Μάη δέχτηκαν ορισμένα χτυπήματα από ένοπλους πατριώτες των γειτονικών χωριών.
Στις 3 Ιουνίου1941 ένας Γερμανικός λόχος με διοικητή το λοχαγό Νίμβερ και διερμηνέα ένα δάσκαλο που ήξερε Γερμανικά κάλεσε με τηλεβόα τους κατοίκους της Καντάνου να επιστρέψουν στα σπίτια τους λέγοντας ότι δεν θα τους πειράξουν. Οι Καντανιώτες υποψιασμένοι τι τους περίμενε δεν έπεσαν στην παγίδα αλλά παρακολουθούσαν τους Γερμανούς από τα γειτονικά βουνά.
Τότε κατέστρεψαν συθέμελα το χωριό βάζοντας φωτιά στα σπίτια και ανατινάζοντας με δυναμίτη τα πιο γερά.
Η ατμόσφαιρά γέμισε από καπνούς κυρίως από τις μεγάλες ποσότητες ελαιολάδου που ήταν αποθηκευμένες στα σπίτια. Το ελαιουργείο του χωριού αναφέρεται ότι κάπνιζε ένα μήνα. Σκότωσαν δε και πέντε ανήμπορους γέρους, τον ένα δε που ήταν ανάπηρος τον έκαψαν μέσα στο σπίτι του ζωντανό.
Μετά την καταστροφή της Καντάνου άφησαν ως γραπτά μνημεία δύο ξύλινες πινακίδες στις εισόδους του χωριού, κάτι που δεν έγινε σε κανένα άλλο σημείο της Ευρώπης.
Η μία ήταν γραμμένη σε μια ξύλινη πόρτα και σώζεται αναγράφοντας στα Ελληνικά και Γερμανικά «ΩΣ ΑΝΤΙΠΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΑΠΩ ΟΠΛΙΣΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΟΠΙΣΘΕΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΝΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΑΦΗ Η ΚΑΝΤΑΝΟΣ».
Η δεύτερη γραμμένη στο μαυροπίνακα του σχολείου η οποία δεν σώζεται έγραφε πάλι στις δύο γλώσσες το κείμενο «Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών αλπινιστών και του Μηχανικού από άνδρας γυναίκας παιδιά και παπάδες μαζύ και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων δια να μη επανοικοδομηθή πλέον ποτέ».
Οι Γερμανοί απαγόρευσαν την επανοικοδόμηση της Καντάνου οπότε οι Καντανιώτες φιλοξενήθηκαν στα γειτονικά χωριά. Το μοναδικό κτήριο που επέτρεψαν να ξαναχτιστεί και να λειτουργήσει ήταν το ελαιουργείο για να μπορούν να παίρνουν το λάδι. Το κτήριο αυτό σώζεται και σήμερα απέναντι από τη διασταύρωση για τα Τεμένια.
Το 1943 θέλοντας να φτιάξουν ένα μνημείο για την καταστροφή της Καντάνου έφεραν μια νέα μαρμάρινη πλάκα που σώζεται ως σήμερα και αναγράφει στις δύο γλώσσες «Εδώ υπήρχε Η ΚΑΝΔΑΝΟΣ Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών Στρατιωτικών»
Μα η Κάντανος εχτίστηκε καλύτερα, από πρώτα όπως γράφει η λαϊκή μούσα στο γνωστό ριζίτικο τραγούδι.
Παναγιώτης Ι. Αντωνακάκης
