Στην πολύπαθη ιστορία της Κρήτης, τα ονόματα των ανδρών-πολεμιστών έχουν γραφτεί με χρυσά γράμματα. Πίσω όμως από κάθε ηρωική μορφή κρύβονται γυναίκες που, αν και δεν ύψωσαν σπαθί, πρόσφεραν εξίσου πολύτιμα όπλα: πίστη, θυσία και ανιδιοτέλεια.
Μία από αυτές είναι η Μαρία Δασκαλογιάννη, κόρη του εθνομάρτυρα Ιωάννη Δασκαλογιάννη, η οποία έζησε μια ζωή γεμάτη δεινά, μα και μια σιωπηλή προσφορά που φωτίζει την Επανάσταση του 1821.
Από τα Σφακιά στην αιχμαλωσία
Η Μαρία Δασκαλογιάννη γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων, στα μέσα του 18ου αιώνα. Ήταν κόρη του Ιωάννη Βλάχου, γνωστού ως Δασκαλογιάννη, του ηγέτη της εξέγερσης των Σφακιανών το 1770 κατά των Οθωμανών, την περίοδο των Ορλωφικών.
Η ήττα των επαναστατών υπήρξε ολέθρια. Ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε, βασανίστηκε φρικτά και εκτελέστηκε το 1771 στα Χανιά. Η οικογένειά του συνελήφθη και οδηγήθηκε αιχμάλωτη. Ανάμεσά τους ήταν και η νεαρή Μαρία, μόλις 18 ετών, η οποία γνώρισε από πρώτο χέρι το σκληρό πρόσωπο της ιστορίας.
Αναγκαστικός γάμος στην Πόλη
Η Μαρία μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παραδόθηκε στον Οθωμανό αξιωματούχο Αμπλού Αχμέτ Πασά. Αν και δεν την εξανάγκασε να αλλαξοπιστήσει, την έλαβε σύζυγο και την εγκατέστησε στην οικία του. Εκεί η Μαρία παρέμεινε πιστή κρυφά στη χριστιανική της πίστη, διατηρώντας ένα μικρό εκκλησάκι εντός της κατοικίας της.
Απέκτησε δύο γιους, οι οποίοι όμως πέθαναν σε μικρή ηλικία, αφήνοντάς τη βυθισμένη στη μοναξιά. Το 1816 χήρεψε, κληρονομώντας μια σημαντική περιουσία, μα χωρίς καμία οικογενειακή θαλπωρή.
Μοναχή και ευεργέτιδα του Αγώνα
Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση το 1821, η Μαρία πήρε μια γενναία απόφαση. Εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη μεταμφιεσμένη σε μοναχή και εγκαταστάθηκε στην Τήνο. Εκεί, μακριά από τα φώτα της ιστορίας, αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή της στην ενίσχυση του Αγώνα.
Μεγάλο μέρος της περιουσίας της διατέθηκε για:
• Τον εξοπλισμό ενός πολεμικού πλοίου που στάλθηκε στην Κρήτη με ανιψιό της, για να ενισχύσει τους Κρητικούς επαναστάτες.
• Τη μισθοδοσία ανδρών που πολέμησαν στο πλευρό των εξεγερμένων.
• Την υποστήριξη φυγάδων και αγωνιστών που περνούσαν από τα νησιά του Αιγαίου.
Ήταν μια αθέατη αλλά καθοριστική συμβολή, η οποία δεν καταγράφηκε με μεγάλα γράμματα στις σελίδες των στρατιωτικών αναφορών, αλλά έθρεψε τον Αγώνα με πόρους και ελπίδα.
Το τέλος μιας ζωής προσφοράς
Η Μαρία Δασκαλογιάννη άφησε την τελευταία της πνοή στην Τήνο το 1823. Χωρίς απογόνους, χάρισε όλη την περιουσία της στην Ιερά Μονή Ευαγγελιστρίας Τήνου, αφήνοντας πίσω της ένα πολύτιμο παράδειγμα ανιδιοτελούς πατριωτισμού.
Μια γυναίκα-σύμβολο
Η ιστορία της Μαρίας Δασκαλογιάννη είναι ιστορία σιωπηλής αντοχής. Από την αιχμαλωσία και τον εξαναγκαστικό γάμο, βρήκε τον δρόμο προς τη λύτρωση μέσα από την προσφορά στον τόπο της. Δεν κρατούσε όπλο ούτε φώναξε σε πεδίο μάχης, μα η δράση της στήριξε εκείνους που το έκαναν.
Σήμερα, η μορφή της μας θυμίζει ότι η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μόνο έργο των πολεμιστών, αλλά και των αφανών ηρώων και ηρωίδων, που με θυσίες ψυχής και περιουσίας έγραψαν την ελευθερία.
