Τι είναι αυτό που οδηγεί πραγματικά ένα άτομο στην εξάρτηση;
Ο εθισμός σε ουσίες αλλά και σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που δεν μπορεί εύκολα να διακόψει, επηρεάζει βαθιά την ψυχολογία και την καθημερινότητά του.
Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από τέτοιου είδους εξαρτήσεις, οι οποίες συχνά αλλάζουν τον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και ζωής.
Τα άτομα που είναι εθισμένα τείνουν να αποξενώνονται από το κοινωνικό σύνολο, ζώντας σε ένα δικό τους περιβάλλον «εικονικής πραγματικότητας», το οποίο τους προσφέρουν οι ουσίες ή οι συνήθειες εθισμού.
Σημάδια εξάρτησης
Συνήθως, η υπερβολική ενασχόληση με μία δραστηριότητα ή η συνεχής χρήση κάποιας ουσίας αποτελούν τα πρώτα σημάδια εξάρτησης. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να είναι εργασιομανής, να πιέζει συνεχώς τον εαυτό του να αποδείξει την αξία του και να αγνοεί τα όριά του. Αυτό οδηγεί σε άγχος, υπερκόπωση και σε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Η εξάρτηση όμως δεν περιορίζεται μόνο σε ουσίες, όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Μπορεί να σχετίζεται και με ψυχολογικές εμμονές, συνήθειες ή δραστηριότητες που γίνονται καθημερινά χωρίς επίγνωση των επιπτώσεών τους.
Παραδείγματα εθιστικών συμπεριφορών
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπερβολική κατανάλωση φαγητού. Ένα άτομο που τρώει ασταμάτητα μπορεί να οδηγηθεί σε παχυσαρκία και να αντιμετωπίσει καρδιολογικά ή αναπνευστικά προβλήματα.
Αντίθετα, κάποιος που ακολουθεί υπερβολικά αυστηρή δίαιτα ή έχει εμμονή με την υγιεινή διατροφή, μπορεί να οδηγηθεί σε ψυχολογικές διαταραχές, όπως η ανορεξία.
Ακόμη, ένας έφηβος ή ενήλικας μπορεί να εθιστεί στον υπολογιστή, στα διαδικτυακά παιχνίδια ή στην πορνογραφία. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται ειδική αντιμετώπιση, με παράλληλη ενίσχυση δραστηριοτήτων που θα προσφέρουν στο άτομο δημιουργικότητα και ενδιαφέρον για άλλες πτυχές της ζωής.
Ο ρόλος της ψυχολογικής υποστήριξης
Ο ψυχολογικός παράγοντας είναι καθοριστικός. Σε ένα ιδιωτικό κέντρο απεξάρτησης ο ασθενής λαμβάνει ολοκληρωμένη υποστήριξη από εξειδικευμένους ψυχολόγους, ψυχιάτρους και θεραπευτές.
Η προσέγγιση δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά ολιστική: περιλαμβάνει ψυχολογική υποστήριξη, φαρμακευτική αγωγή όπου απαιτείται, κοινωνική επανένταξη και συνεχή παρακολούθηση.
Η διαδικασία αυτή βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει την εξάρτηση, να μάθει να τη διαχειρίζεται και τελικά να αποκτήσει τα απαραίτητα εργαλεία για μια νέα ζωή χωρίς ουσίες ή εθιστικές συμπεριφορές.
Σύγχρονες μέθοδοι απεξάρτησης
Οι τρόποι αντιμετώπισης του εθισμού είναι πολλοί και εφαρμόζονται συνδυαστικά:
- Αποτοξίνωση (Detoxification)
Όταν υπάρχει σωματική εξάρτηση, το πρώτο βήμα είναι η απομάκρυνση της ουσίας με ιατρική υποστήριξη. - Φαρμακευτική υποστήριξη (Medication-Assisted Treatment – MAT)
Περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμάκων όπως βουπρενορφίνη, μεθαδόνη ή ναλτρεξόνη, για τον έλεγχο των στερητικών συμπτωμάτων και τη μείωση της επιθυμίας (craving). - Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις
- Γνωστική–Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) για την αλλαγή σκέψεων και συμπεριφορών.
- Ενίσχυση κινήτρων (Motivational Interviewing) ώστε το άτομο να αναγνωρίσει την ανάγκη για αλλαγή.
- Διαχείριση ανταμοιβών (Contingency Management) με θετικά κίνητρα.
- Συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας (CRA/CRAFT).
- Ομάδες υποστήριξης και προγράμματα 12 βημάτων
Δημιουργούν ένα δίκτυο κοινωνικής ενίσχυσης, βοηθώντας στη συνέπεια και στην πρόληψη υποτροπής. - Aftercare – Πρόληψη υποτροπής
Η θεραπεία δεν τελειώνει με την αποτοξίνωση. Ακολουθεί μακροχρόνια παρακολούθηση, ώστε να διασφαλιστεί η σταθερότητα.
Εναλλακτικές θεραπείες
Μία πειραματική μέθοδος που εφαρμόζεται σε ορισμένα μέρη του κόσμου είναι η χορήγηση ιμπογκαΐνης (Ibogaine). Η ουσία αυτή, φυτικής προέλευσης, μπορεί να διακόψει τον εθισμό μέσα σε λίγες ώρες, πάντα υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
Ωστόσο, η εφαρμογή της απαιτεί εξειδικευμένο πάροχο και συνοδεύεται απαραίτητα από ψυχολογική υποστήριξη για την επανένταξη του ατόμου στην κοινωνία.
