Γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια, αλλά δεν υπήρξαμε ποτέ αυτό που λέμε «κολλητοί». Πάντα όμως, όσες φορές οι δρόμοι μας συναντήθηκαν, αυτό που μου έχει μείνει είναι πως κάναμε «όμορφες» κουβέντες μαζί. Η Βίκη Αρβελάκη, κάποια στιγμή αποφάσισε πως θέλει να τ’ αλλάξει όλα στη ζωή της και η επιλογή της αυτή, κρίνοντας την πλέον κάποιος εκ του αποτελέσματος, την δικαίωσε. Επέλεξε να ασχοληθεί με ένα αντικειμενικά «δύσκολο» είδος, το ντοκιμαντέρ το οποίο απαιτεί γενναίες ποσότητες «μελέτης» και «αγάπης» για να το υπηρετήσεις. Οι δουλειές της, η μια με την άλλη, είναι ολοένα και πιο ενδιαφέρουσες και η ίδια, βλέποντας την πλέον αντιλαμβάνεσαι πως αυτό που κάνει την «γεμίζει» και το «απολαμβάνει».
Τα τελευταία χρόνια η ζωή σου, είτε εσύ αποφάσισες να την αλλάξεις ριζικά, είτε η ίδια το επέλεξε, εσύ θα μας το πεις… Σίγουρα όμως, παρατηρώντας σε κάποιος, διακρίνει πως η καθημερινότητα σου, ελάχιστα μοιάζει σήμερα, με το πως ήταν τα πράγματα για εσένα πριν από λίγα χρόνια… Τι ήταν αυτό που σου «προσδιόρισε» αυτή την ριζική αλλαγή, ήταν μια εσωτερική ανάγκη που κάποια στιγμή «ωρίμασαν οι συνθήκες» για την εξωτερικεύσεις, ή κάποια τυχαία περιστατικά, σε οδήγησαν σε άλλους δρόμους…;
Δούλευα πολλά χρόνια στην τηλεόραση. Δεκαεφτά ολόκληρα. Μαθαίνεις πολλά αν έχεις ζήσει μια τέτοια καθημερινότητα. Είναι μια σχέση, σαν γάμος που στο τέλος έχεις οικοιποιηθεί τόσο πολύ που σε προσδιορίζει απόλυτα, δεν ξέρεις αν υπάρχεις χωρίς αυτήν την ταυτότητα που έχει πια ενσωματωθεί με τη δική σου. Οι συνθήκες δεν ωριμάζουν ποτέ. Πάντα κάτι θα σε κρατάει, συνήθως συναισθηματικό, φόβος για το άγνωστο, απομάκρυνση από την δουλειά που έχει γίνει “οικογένεια”, με όλα τα καλά και τα κακά που έχει. Ήθελα όμως να προσπαθήσω κι άλλα πράγματα. Είχα ένα αίσθημα ότι θέλω να μάθω περισσότερα. Αυτό έγινε σταδιακά, και συνέχισα σε πολλά σταυροδρόμια ευθεία μέχρι τελικά να αποφασίσω να στρίψω.
Η σιγουριά ενός μισθού μπορεί να μας κοστίζει πολλά περισσότερα από ότι φανταζόμαστε…
Πόσο δύσκολο ήταν να πεις κάποια στιγμή, αφήνω πίσω μου ότι έκανα και ακολουθώ αυτό που πραγματικά θέλω να κάνω, το οποίο όμως αφενός δεν σου διασφάλιζε από τη αρχή αυτό που λέμε την σιγουριά του «μήνας μπαίνει μήνας βγαίνει» και αφετέρου, ουσιαστικά ήταν κάτι που θα το ξεκινούσες από την αρχή…
Η σιγουριά ενός μισθού μπορεί να μας κοστίζει πολλά περισσότερα από ότι φανταζόμαστε, χωρίς να υποτιμώ καθόλου την σιγουριά αυτή και αναγνωρίζοντας τη δυσκολία που έχουν οι εποχές που ζούμε. Η σιγουριά του εαυτού και η εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας είναι πανίσχυρη και αν έτυχε να έχεις και καλούς φίλους στη διαδρομή να σε εμψυχωσουν γίνεσαι πιο τολμηρός.
«Δούλευα πολλά χρόνια στην τηλεόραση. Δεκαεφτά ολόκληρα. Μαθαίνεις πολλά αν έχεις ζήσει μια τέτοια καθημερινότητα. Είναι μια σχέση, σαν γάμος που στο τέλος έχεις οικοιποιηθεί τόσο πολύ που σε προσδιορίζει απόλυτα, δεν ξέρεις αν υπάρχεις χωρίς αυτήν την ταυτότητα που έχει πια ενσωματωθεί με τη δική σου»
Θυμάμαι σε ένα ντοκιμαντέρ που είχα δει, ένας αιωνόβιος μαραθωνοδρόμος 101 ετών έλεγε ότι πλέον δυσκολεύεται με το τρέξιμο. Τα πόδια του τον βαστούσαν πολύ καλύτερα όταν ήταν νεότερος, στα 95 του δηλαδή – έτσι έλεγε. Φέρνω τέτοιες σκέψεις συχνά πυκνά στο μυαλό μου, όταν νιώθω ότι άργησα (για να νιώσω ότι δεν άργησα), όταν νιώσω ότι δεν τα καταφέρνω (για να μην το βάζω κάτω), όταν στεναχωριέμαι (για να ξαναβρίσκω χαρά), όταν κάνω λάθη (για να μαθαίνω έστω από αυτά).
Γιατί ντοκιμαντέρ και όχι κινηματογράφος ή κάτι άλλο…; Μην ξεχνάμε πως η τηλεόραση ήταν το μέσο με το οποίο μας συστήθηκες αλλά τελικά, μάλλον της έστρεψες την πλάτη… Τι σημαίνει για εσένα η παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ, όπως αυτά που μας έχεις παρουσιάσει μέχρι σήμερα;
Κάποιος είχε πει κάποτε “Από τη σκηνή που υποδύονται δύο ηθοποιοί σε μια ταινία μυθοπλασίας, προτιμώ να δω σε ντοκιμαντέρ αυτούς τους ίδιους ηθοποιούς να τρώνε πρωινό στο ξενοδοχείο τους την ημέρα των γυρισμάτων, τι λένε, το σκέφτονται”. Κάπου εκεί ειμαι κι εγώ. Με γοητεύει στα πράγματα η αλήθεια τους, και το ντοκιμαντέρ είναι ένα είδος που αφηγείται αλήθειες. Στην τηλεόραση ωστόσο δεν γύρισα την πλάτη, ίσα ίσα που η ο τρόπος που γίνεται πλέον ο διάλογος μεταξύ μας είναι πολύ καλύτερος. Έμαθα πολλά άλλωστε εκεί.
Τις ταινίες φαίνεται ότι τις υπογράφει ένας μα είναι στην πραγματικότητα ένα ταξίδι πολλών ανθρώπων!
Πως επιλέγεις το θέμα με το οποίο θα «καταπιαστείς» και ποια είναι τα βασικότερα στάδια που ακολουθεί μια δουλειά σου, πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα, κατά τη διάρκεια τους αλλά και μετά , όταν βγαίνει προς «έκθεση» στο κοινό;
Ο ενθουσιασμός είναι το πρώτο πράγμα που νιώθω όταν θέλω να πω μια ιστορία, όταν θέλω να κάνω μια ταινία. Τον βάζουμε σε κάποιο χαμηλό συρτάρι τον ενθουσιασμό όσο μεγαλώνουμε, τουλάχιστον εγώ αυτό είχα κάνει, ενώ είναι ο εσωτερικός μας οδηγός, που απουσία του είμαστε ελλιπείς. Οι συνεργάτες, τα γυρίσματα, το μοντάζ, ο ήχος, το κόλορ – που λέμε – όλα είναι μέρος μιας διαδικασίας που αν δεν ποτιστεί με νόημα και όρεξη, δεν έχει την ίδια χαρά. Τις ταινίες φαίνεται ότι τις υπογράφει ένας μα είναι στην πραγματικότητα ένα ταξίδι πολλών ανθρώπων. Γι αυτό λέω πάντα η ταινία “μας”.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο να επιβιώσει κάποιος από τη δουλειά που επέλεξες να κάνεις και πως ανοίγει κατά τη γνώμη σου ο «δρόμος» για την αναγνώριση και στη συνέχεια για την καταξίωση ενός ντοκιμαντέρ; Είναι για παράδειγμα η συμμετοχή σε κάποια από τα αναγνωρισμένα φεστιβάλ…;
Εξαρτάται πως εννοεί ο καθένας την “επιβίωση”. Υλικά, ψυχικά, δημιουργικά… Αν πούμε ότι προσπαθούμε να παραμείνουμε ζωντανοί και να συνεχίσουμε να αναπτυσσόμαστε, να μάθουμε πράγματα, τότε η αλλαγή δεν μπορεί παρά να είναι μέρος μας… Με έναν περίεργο τρόπο η ζωή γίνεται πολύ γενναιόδωρη όταν της δείξεις εμπιστοσύνη.
«Με έναν περίεργο τρόπο η ζωή γίνεται πολύ γενναιόδωρη όταν της δείξεις εμπιστοσύνη. Και αυτή η εμπιστοσύνη περιέχει σε μεγάλο βαθμό την αίσθηση ότι πολλές φορές δεν ξέρεις που πας. Αυτό που για τους άλλους φαντάζει αδιανόητο, να αλλάξεις ρότα ζωής ας πούμε, για σένα γίνεται μονόδρομος»
Και αυτή η εμπιστοσύνη περιέχει σε μεγάλο βαθμό την αίσθηση ότι πολλές φορές δεν ξέρεις που πας. Αυτό που για τους άλλους φαντάζει αδιανόητο, να αλλάξεις ρότα ζωής ας πούμε, για σένα γίνεται μονόδρομος. Ο “δρόμος” για τον καθένα είναι προσωπικός, και ίσως – τολμώ να πω – επιτυχία για μένα σημαίνει να αγγίξεις νέες συνειδητοποιήσεις μετά από μια ταινία, είτε έχει πάει σε πολλά φεστιβάλ και έχει αποσπάσει διακρίσεις, είτε όχι.
Ποια από τις δουλειές που έχεις παρουσιάσει μέχρι σήμερα, είναι η πιο… αγαπημένη σου αν είναι δόκιμος ο όρος, αυτή δηλαδή που περιλαμβάνει πιο ισχυρή «δόση» Βίκης…;
Για κάθε μία ταινία από αυτές των τελευταίων ετών και για κάθε ένα από τα επεισόδια που είχα κάνει στην “Άγνωστη Κρήτη” και την “Ενδέκατη Ώρα” έχω πολλές μνήμες. Έχω κρατήσει μέσα μου ανθρώπους και τις ιστορίες τους, κάποιοι δεν είναι πια στη ζωή, μα η μνήμη τους και τα λόγια τους παραμένουν. Δύσκολο να ξεχωρίσω ποιο ντοκιμαντέρ είναι το αγαπημένο μου, γιατί τα βλέπω σαν πορεία που το ένα είναι εξίσου σημαντικό με το άλλο.
Μίλησε μας για τη δουλειά που ετοιμάζεις τώρα…
Ετοιμάζω μια ταινία για ένα χωριό του Ρεθύμνου, τον Μέρωνα, όπου πέρα από την ντοπιολαλιά και την φιλοξενία, η επικοινωνία γίνεται μέσα από μια ευρύτερη γλώσσα, μια παγκόσμια γλώσσα, την μουσική της Κρήτης.
