Οι καύσωνες στην Ελλάδα από το 1957 ως σήμερα

Οι μεγαλύτεροι καύσωνες στη χώρα μας τα τελευταία 70 χρόνια – Ο φονικός καύσωνας του 1987

Η χώρα μας ταλανίζεται σχεδόν καλοκαίρι, από υψηλές θερμοκρασίες. Όταν αυτές διαρκούν λίγο, όπως η πρόσφατη θερμή εισβολή της 26^ης-27^ης Ιουνίου, η κατάσταση είναι υποφερτή. Όταν όμως υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες για πολλές ημέρες η κατάσταση αρχίζει να γίνεται αφόρητη.

Ο όρος «καύσωνας» χρησιμοποιείται αβασάνιστα από πολλούς στα Μ.Μ.Ε., κυρίως για λόγους εντυπώσεων. Οι επιστήμονες όμως έχουν διαφορετική άποψη. Ο Δημήτρης Ζιακόπουλος, ένας από τους κορυφαίους Έλληνες μετεωρολόγους, με μακρά θητεία στην Ε.Μ.Υ., τόσο στο τρίτομο έργο του «ΚΑΙΡΟΣ: Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ» (Α’ ΤΟΜΟΣ: Η ΓΝΩΣΗ, Β’ ΤΟΜΟΣ: Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ, Γ’ ΤΟΜΟΣ: Ο ΕΛΕΓΧΟΣ), όσο και στο blog του (ziakopoulos.blogspot.com), δίνει πολύτιμα επιστημονικά στοιχεία για τον καιρό και όχι μόνο (π.χ. σύνδεση ιστορικών γεγονότων με τις καιρικές συνθήκες).

Τι είναι καύσωνας; – Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την ύπαρξη καύσωνα

Διεθνώς, ο όρος θερμό κύμα (heat wave) χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια παρατεταμένη περίοδο εξαιρετικά θερμού καιρού. Στη χώρα μας για το φαινόμενο αυτό χρησιμοποιείται η λέξη «καύσωνας». Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο καύσωνας συνδέεται με τη μεγάλης κλίμακας μεταφορά θερμών αερίων μαζών από τη Βόρεια Αφρική προς τη χώρα μας και συνήθως παρατηρείται σε περιόδους διακοπής των μελτεμιών.

Αυστηρός ορισμός για τον καύσωνα δεν υπάρχει, ωστόσο οι μετεωρολόγοι πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους ότι τα προβλήματα στους ανθρώπους δημιουργούνται όταν:

• η θερμοκρασία του περιβάλλοντος υπερβαίνει τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος (36,6^ο C).
• οι θερμοκρασίες είναι ιδιαίτερα υψηλές και
• το φαινόμενο έχει μεγάλη χρονική διάρκεια.

Ως επεισόδιο καύσωνα ορίζεται μια σειρά τουλάχιστον τριών ημερών με μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία μεγαλύτερη ή ίση των 36,6^ο. Από στοιχεία των μετεωρολόγων προκύπτει ότι τα επεισόδια καύσωνα παρατηρούνται από το τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου, ως το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σαφής αύξηση των επεισοδίων καύσωνα.

Τα σημαντικότερα κύματα καύσωνα τα τελευταία 70 χρόνια

Ο πρώτος μεγάλος καύσωνας της μεταπολιτευτικής περιόδου σημειώθηκε από τις 10 ως τις 16 Αυγούστου 1957. Επηρέασε κυρίως τις δυτικές περιοχές της χώρας. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στις 14/8/1957: Αγρίνιο 44,8^ο, Πύργος 44,3^ο, Ζάκυνθος 42,4^ο, Κόνιτσα 42^ο, Ιωάννινα 40,5^ο και Μεθώνη (Μεσσηνίας) 40,4^ο.

Την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1958, νέος αυγουστιάτικος καύσωνας πλήττει τη χώρα (20-26/8). Ο συγκεκριμένος καύσωνας είχε τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: α) ήταν, σχετικά όψιμος, β) είχε μεγάλη διάρκεια, γ) ήταν ιδιαίτερα ακραίος και δ)προκάλεσε τον θάνατο 600 ανθρώπων. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στα Τρίκαλα, με 47,2^ο και στη Λάρισα με 45^ο.

Πέρασαν 15 χρόνια για να σημειωθεί ένας ισχυρότατος καύσωνας. Ήταν αυτός μεταξύ 17-20 Ιουλίου 1973. Θερμότερη μέρα ήταν η 19^η Ιουλίου. Οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στην ανατολική Ελλάδα: Λαμία 46,6^ο, Ελευσίνα 46,4^ο, Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας 46,2^ο, Τανάγρα 46^ο και Λάρισα 45,2^ο.

Ο καύσωνας του 1977 (9-11/7) έχει μείνει στην ιστορία, καθώς στη διάρκειά του σημειώθηκαν οι υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί επίσημα στην Ελλάδα, από τότε που άρχισαν να γίνονται παρατηρήσεις. Στις 10/7 καταγράφηκαν στο Τατόι (Δεκέλεια) και την Ελευσίνα θερμοκρασίες 48^ο C. Ο Δ. Ζιακόπουλος έχει εκφράσει επανειλημμένα τις αντιρρήσεις του για την αναγνώριση αυτού του «ρεκόρ», καθώς θεωρεί ότι δεν πληρούνται τα κριτήρια αναγνώρισης που εφαρμόζει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός.

Ο φονικός καύσωνας του 1987

Ο καύσωνας του 1987 έμεινε στην ιστορία για την ένταση, τη διάρκεια και τις επιπτώσεις του (4.000 νεκροί). Η Αττική ήταν μία από τις περιοχές που υπέφεραν κυριολεκτικά. Ο καύσωνας σημειώθηκε το κατακαλόκαιρο (19-27/7).

Οι μέγιστες θερμοκρασίες δεν έσπασαν κάποιο ρεκόρ. Στην Ελευσίνα μόνο το θερμόμετρο έδειξε 45^ο, ενώ «ακολούθησαν» η Αλίαρτος Βοιωτίας και το Τυμπάκι της Κρήτης με 44^ο.

Στη Νέα Φιλαδέλφεια της Αττικής η μεγαλύτερη θερμοκρασία τις μέρες του καύσωνα ήταν 43,6^ο, αλλά σημειώθηκε ρεκόρ με οκτώ συνεχείς ημέρες, όπου η μέγιστη θερμοκρασία ήταν > 41^ο C! Ένας άλλος έμπειρος μετεωρολόγος, ο Γιώργος Μελανίτης, κι αυτός με πολυετή θητεία στην ΕΜΥ, στο βιβλίο του «Ο ΚΑΙΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ», αναφέρει ότι οι νεκροί ήταν 3.500, με τους 2.500 από αυτούς να χάνουν τη ζωή τους στην Αττική και ότι σχεδόν σε όλη τη χώρα η θερμοκρασία ήταν για μέρες > 39^ο C. Γιατί όμως υπήρξαν τόσα πολλά ανθρώπινα θύματα το 1987; Τα κλιματιστικά ήταν είδος πολυτελείας, σχεδόν ανύπαρκτα. Οι ανεμιστήρες λιγοστοί. Η ενημέρωση περιορισμένη, καθώς ούτε τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια υπήρχαν τότε. Οι προειδοποιήσεις των μετεωρολόγων από τη δημόσια τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες αγνοήθηκαν.

Τα διαμερίσματα-κλουβιά έγιναν θάλαμοι αερίων που προκάλεσαν τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων. Άλλοι που κυκλοφορούσαν ανέμελοι στον δρόμο έπεφταν στο έδαφος νεκροί. Οικογένειες που βρίσκονταν σε διακοπές και είχαν αφήσει κάποιον ηλικιωμένο στο σπίτι τους καλούνταν από τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων (!) να επικοινωνήσουν με την Αστυνομία για σοβαρή οικογενειακή τους υπόθεση. Για να τους ανακοινωθεί δηλαδή ο θάνατος ή η εισαγωγή σε νοσοκομείο κάποιου δικού τους ανθρώπου. Τέλος, το δαιμόνιο (ή η απατεωνιά) ορισμένων έφτασε σε απίστευτα σημεία. Καθώς τα εμφιαλωμένα νερά δεν είχαν μπει μαζικά στην αγορά, ορισμένοι πουλούσαν σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, όπως η οδός Πανεπιστημίου, νερό σε κυπελλάκια έναντι υψηλού τιμήματος! Όσοι έζησαν τον καύσωνα του 1987 έχουν ακόμα αναμνήσεις από εκείνες τις εφιαλτικές μέρες…

Οι καύσωνες από το 1988 ως το 2007

Από τις 3-9/7/1988 σημειώθηκε πολύ ισχυρός καύσωνας. Μέγιστες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στη Νέα Φιλαδέλφεια με 45^ο και στη Λάρισα, επίσης με 45^οC.

Ο επόμενος καύσωνας έπληξε τη χώρα από τις 10-15/8/1994. Μέγιστες θερμοκρασίες: Λαμία 44^οC, Λάρισα 42^ο, Τρίπολη 42^οC.

Πολύ ισχυρός καύσωνας ήταν αυτός που σημειώθηκε από την 1^η ως τις 4 Ιουλίου 1998. Η μέγιστη θερμοκρασία στο Άργος έφτασε τους 45^ο C και στη Νέα Φιλαδέλφεια τους 44,6^ο C.

Αρκετές ημέρες διήρκεσε και ο καύσωνας του 2000 (3-9 Ιουλίου). Στη Λάρισα σημειώθηκε η μεγαλύτερη μέγιστη θερμοκρασία όλων των εποχών για την πόλη (45,4^ο C), ενώ στη Νέα Φιλαδέλφεια η θερμοκρασία έφτασε τους 44,4^ο C.

2007: οι τρεις καύσωνες με τους δεκάδες νεκρούς και τα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους που κάηκαν.

Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2007 σημειώθηκαν τρεις ισχυρότατοι καύσωνες, που έμειναν στην ιστορία είτε για τα θερμοκρασιακά ρεκόρ είτε για τις τραγικές επιπτώσεις τους.

α) Ο καύσωνας του Ιουνίου (23-28/6/2007)

Οι πιο υψηλές θερμοκρασίες του καύσωνα σημειώθηκαν στις 26/8 (Άργος 46,4^οC, Ν. Φιλαδέλφεια 46,2^ο και Άστρος Κυνουρίας 46^ο). Δυστυχώς, ο καύσωνας αυτός συνδέθηκε με την καταστροφή από μεγάλη πυρκαγιά, σημαντικού μέρους του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας. Η φωτιά ξεκίνησε το απόγευμα της 27^ης Ιουνίου και επεκτάθηκε λόγω των ισχυρών Δ-ΒΔ ανέμων που σηματοδότησαν την έναρξη του τέλους του καύσωνα.

β) Ο καύσωνας του Ιουλίου (23-26/7/2007)

Στις 25/7/2007 σημειώθηκαν ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών για τη Βόρεια Ελλάδα: Σέρρες 44,6^ο, Θεσσαλονίκη (Μίκρα) 44^ο. Την ίδια μέρα, σημειώθηκαν ρεκόρ Ιουλίου στο Άργος (46^οC), στη Νέα Φιλαδέλφεια (45^οC, όπως και στις 7/7/1988), το Άστρος Κυνουρίας (45^οC) και αλλού.

γ) Ο φονικός καύσωνας του Αυγούστου (21-26/8/2007)

Από τις 21 Αυγούστου 2007, ξεκίνησε μία περίοδος υψηλών θερμοκρασιών. Στις 24/8, εν μέσω καύσωνα και ισχυρών ΒΑ ανέμων ξέσπασαν στην Ηλεία μεγάλες πυρκαγιές και 49 άνθρωποι εκεί έχασαν τη ζωή τους. Χωριά ολόκληρα και δασικές εκτάσεις αποτεφρώθηκαν. Στις 25 και 26 Αυγούστου, μεγάλες πυρκαγιές στη Μεσσηνία, τη Λακωνία, την Αρκαδία, την Εύβοια, που θρήνησε και νεκρούς κ.ά. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες των ημερών σημειώθηκαν στο Άργος (42,4^οC), στον Πύργο Ηλείας (42,2^οC), στην Κόνιτσα (42^ο) και στο Αγρίνιο (41,6^οC).

Συνολικά, το καλοκαίρι του 2007, 84 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από πυρκαγιές, 1.500 σπίτια κάηκαν, 2.688.340 στρέμματα έγιναν στάχτη, ενώ κάηκαν 4,5 εκατομμύρια ελαιόδεντρα και 60.000 ζώα. Το ύψος των συνολικών ζημιών αποτιμήθηκε σε περισσότερα από 3,5 δις ευρώ.

Ο δεκαπενθήμερος καύσωνας «Κλέων» (12-27/7/2023)

Ο πιο πρόσφατος καύσωνας στη χώρα μας είναι ο καύσωνας «Κλέων». Τα τελευταία χρόνια δίνονται ονομασίες τόσο σε κακοκαιρίες τον χειμώνα όσο και σε καύσωνες το καλοκαίρι. Χαρακτηριστικό του «Κλέωνα» ήταν η μεγάλη διάρκεια του (12-27/7/2023). Στις 23/7 στο Γύθειο σημειώθηκε θερμοκρασία 46,4^οC (η υψηλότερη του έτους στην Ελλάδα), ενώ τρεις μέρες αργότερα, η θερμοκρασία στην Αγία Τριάδα Φθιώτιδας έφτασε τους 46,1^οC.

newsbomb.gr