“Μια ιστορία μπορεί να ολοκληρωθεί σε μια-δυο μέρες ή και να πάρει πολλούς μήνες για να βρει την τελική της μορφή. Αυτή η διαδικασία είναι επίπονη και αγωνιώδης” μας είπε και κάπως έτσι ξεκίνησε η όμορφη μας συζήτηση…
Πότε ξεκίνησε η ενασχόληση σας με τη συγγραφή βιβλίων;
Το πρώτο μου παραμύθι «Ένας πλανήτης στο πλυντήριο» το έγραψα στα δεκαεφτά. Παράλληλα, εκείνη την εποχή ξεκινούσα και τη συγγραφή του πρώτου μου παιδικού μυθιστορήματος «Οι εφτά ζωές του Κόμπου» που όμως μου πήρε 18 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Ο χώρος της φαντασίας και του μύθου ήταν ο φυσικός μου χώρος…
Επιλέξατε συνειδητά να γράφετε παιδικά βιβλία;
Όχι συνειδητά. Συνέβη απλώς. Υποθέτω ότι ο χώρος της φαντασίας και του μύθου ήταν ο φυσικός μου χώρος, ο χώρος στον οποίο ένιωθα ότι μπορούσα να περιπλανηθώ, να πειραματιστώ και εντέλει να νιώσω ελεύθερη και ασφαλής εντός του. Ο χώρος όπου το παιδί που εξακολουθούσε να υπάρχει μέσα μου είχε την ευκαιρία να ανασάνει και να συνομιλήσει μαζί μου. Νομίζω ότι τώρα μπαίνω σιγά-σιγά σε μια περίοδο, που το λόγο ζητάει να πάρει ο ενήλικας μέσα μου και άρα νιώθω ότι πλησιάζει ο καιρός για να γράψω για ένα ενήλικο κοινό.
“Όταν ξεκινάς να γράψεις μια ιστορία δεν σκέφτεσαι τα μηνύματα που θέλεις να περάσεις. Ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να τα σκέφτεσαι. Σκέφτεσαι μόνο ότι έχεις την ανάγκη να πεις κάτι σημαντικό. Να το μοιραστείς με τους άλλους ανθρώπους”
Πότε αισθάνεται η Άννα Κοντολέων την ανάγκη να γράψει ένα βιβλίο;
Συνέχεια! Στο μυαλό μου περιτριγυρίζουν όλη την ώρα ιδέες για νέες ιστορίες και υπάρχουν ένα σωρό ημιτελείς που ζητούν ολοκλήρωση. Μια ιστορία μπορεί να ολοκληρωθεί σε μια-δυο μέρες ή και να πάρει πολλούς μήνες για να βρει την τελική της μορφή. Αυτή η διαδικασία είναι επίπονη και αγωνιώδης. Είναι σαν να θέλεις να εκφράσεις κάτι και να μην βρίσκεις τις κατάλληλες λέξεις. Μα η ανάγκη να ειπωθεί είναι πάντα εκεί να σου γαργαλάει τη γλώσσα.
Ο Όττο είναι ένα βιβλίο που μιλά για τη ζωή που γεννιέται, κυλά και χάνεται!
Το τελευταίο σας βιβλίο «Όττο» που απέσπασε μια διάκριση και αρκετές υποψηφιότητες, τι διαπραγματεύεται και τι μηνύματα θέλετε να περάσετε μέσα από αυτό;
Ο Όττο είναι ένα βιβλίο που μιλά για τη ζωή που γεννιέται, κυλά και χάνεται. Μιλά για τη σχέση μας με τον κόσμο που μας περιβάλλει, ανθρώπινο και μη. Για την αγάπη, τη φιλία, τα γηρατειά, το τέλος. Και για το μετά, την προσφορά αγάπης αφού κάποιος παύει να υπάρχει. Δυσκολεύομαι να γίνω πιο σαφής, γιατί το εύρημα του βιβλίου στηρίζεται στο να μην αποκαλύπτεται η ταυτότητα του Όττο, η οποία αποτελεί ένα γρίφο που ο ίδιος ο αναγνώστης καλείται να αποκρυπτογραφήσει. Όταν ξεκινάς να γράψεις μια ιστορία δεν σκέφτεσαι τα μηνύματα που θέλεις να περάσεις. Ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να τα σκέφτεσαι. Σκέφτεσαι μόνο ότι έχεις την ανάγκη να πεις κάτι σημαντικό. Να το μοιραστείς με τους άλλους ανθρώπους. Τα μηνύματα προκύπτουν από μόνα τους. Αν γράφεις έχοντας στο μυαλό σου τι μηνύματα θέλεις να περάσεις, κινδυνεύεις να φτιάξεις ένα κατασκευασμένο βιβλίο. Ή ίσως διδακτικό. Για να το πω πιο απλά. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι συνειρμική, διαισθητική, συμβολική. Η ανάλυση των νοημάτων προκύπτει κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης, της πρόσληψης του έργου. Αλλά δεν μπορείς να δημιουργείς αναλύοντας. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ένα καλλιτεχνικό έργο δεν έχει ανάγκη από συγκεκριμένη δομή και στόχους.
Είστε όμως εξαιρετική και στις μεταφράσεις βιβλίων, για τις οποίες μάλιστα έχετε βραβευτεί. Τα βιβλία που μεταφράζεται σας επιλέγουν ή τα επιλέγετε;
Τα βιβλία που μεταφράζω μέχρι τώρα με «επιλέγουν» εκείνα. Μπορώ να πω, ωστόσο, ότι έχω υπάρξει τυχερή. Υπάρχει κάτι καρμικό σ’ αυτές τις συναντήσεις. Μοιάζει πάντα να έρχονται την κατάλληλη στιγμή, σαν τα κείμενα αυτά να αγγίζουν ζητήματα που με απασχολούν βαθιά και με συγκινούν τη δεδομένη χρονική περίοδο. Από την άλλη, μπορεί να είναι και μόνο το γεγονός ότι όταν μπαίνεις βαθιά σ’ ένα κείμενο κατά τη διαδικασία μεταγραφής του στη γλώσσα σου, δεν μπορεί παρά να συνδεθείς μαζί του και να το κάνεις κομμάτι της προσωπικής σου ιστορίας και αναζήτησης.
Πόσο δύσκολο είναι να μεταφράζει κανείς ένα βιβλίο σε μια γλώσσα διαφορετική από τη μητρική του και το αποτέλεσμα να μην μειώνει το πρωτότυπο;
Αναλόγως το βιβλίο και τη γνώση της ξένης γλώσσας από το μεταφραστή. Σε κάθε περίπτωση, προσωπική μου πεποίθηση είναι ότι σημαντικότερη αρετή για έναν μεταφραστή είναι η βαθιά γνώση της μητρικής του γλώσσας, της γλώσσας στην οποία δηλαδή μεταγράφει το πρωτότυπο έργο. Ίσως σημαντικότερη και από την πολύ καλή γνώση της γλώσσας του πρωτοτύπου. Από κει και πέρα, όλα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ξένο κείμενο. Πρέπει να είσαι πολύ κακός μεταφραστής για να μειώσεις και να αδικήσεις ένα πολύ καλό στο πρωτότυπο κείμενο.
Η περίοδος της καραντίνας ήταν εντέλει γόνιμη…
Πώς ήταν η περίοδος της καραντίνας για εσάς; Σας προβληματίζει η όλη κατάσταση;
Η περίοδος της καραντίνας ήταν εντέλει γόνιμη, ενδιαφέρουσα και, παρότι γεμάτη ένταση και αγωνία μπροστά στη σαρωτική αυτήν παγκόσμια αλλαγή, έφερε μαζί της πολλές νέες ανακαλύψεις και απρόσμενες εκπλήξεις. Κρατώ από αυτή την περίοδο ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στην αλλαγή και να κοιτάμε πώς μπορούμε να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Τώρα, συνολικά, η κατάσταση φυσικά και με προβληματίζει, καθώς άλλαξε μ’ έναν αιφνίδιο και βίαιο τρόπο τη ζωή όλου του πλανήτη. Ας μην γελιόμαστε, η αλλαγή που έχει επέλθει είναι βαθιά, τεράστια και αλλάζει καίρια τη ζωή μας όπως την ξέραμε. Και νιώθω ότι είμαστε ακόμα στην αρχή, δεν γνωρίζουμε ακόμη την πλήρη εικόνα. Δεν είναι μόνο η υγειονομική διάσταση του θέματος, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αργά ή γρήγορα θα αντιμετωπιστεί, αφήνοντας πίσω της τις όποιες απώλειες. Είναι και όλα όσα αυτή η υγειονομική κρίση έφερε μαζί της και θα συνεχίσει να φέρνει. Είμαστε ακόμα εντός αυτής της αλλαγής, παρακολουθούμε την εξέλιξη της. Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να αποτιμήσει κανείς τα πράγματα στην εξέλιξη τους, προτού ολοκληρωθούν. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι εκτιμήσεις, περισσότερο ή λιγότερο εύστοχες, αλλά σε κάθε περίπτωση υποκειμενικές εκτιμήσεις.
“Νομίζω ότι τώρα μπαίνω σιγά-σιγά σε μια περίοδο, που το λόγο ζητάει να πάρει ο ενήλικας μέσα μου και άρα νιώθω ότι πλησιάζει ο καιρός για να γράψω για ένα ενήλικο κοινό”
Πόσο σημαντικά είναι τα βραβεία στην πορεία ενός συγγραφέα, μεταφραστή, ενός καλλιτέχνη;
Τα βραβεία είναι οπωσδήποτε μια αναγνώριση, μια δικαίωση μιας επιλογής, μιας προσπάθειας, μιας κοπιαστικής εργασίας. Πολύτιμα εμπορικά σ’ έναν κόσμο που στηρίζεται σε μια λογική μάρκετινγκ αρκετά επιθετική και ανταγωνιστική. Η κοινωνία μας σήμερα βρίθει διαγωνισμών σε πολλαπλούς τομείς όπου στόχος είναι να αναδειχθεί ο ένας καλύτερος παίκτης, δημιουργός, τεχνίτης, επαγγελματίας. Τα τελευταία χρόνια χαίρομαι να ανακαλύπτω τις φυσικές κλίσεις των ανθρώπων. Υπάρχει τόσο πολύ ταλέντο σ’ αυτόν τον κόσμο που είναι βαθιά συγκινητικό. Θα ήθελα να έβλεπα τους ανθρώπους να επιβραβεύονται γιατί βρίσκονται σε βαθιά και ουσιαστική σχέση με τις κλίσεις και τις δυνατότητες τους. Όλους όσους έχουν καταφέρει να αφουγκραστούν τον εαυτό τους και να είναι σε σύμπνοια μ’ αυτόν. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία και επιβράβευση. Τα βραβεία αποτελούν από κει και πέρα υπόθεση των υπολοίπων· κοινού, ακροατών, θεατών, αναγνωστών, πελατών.
Είστε σε δημιουργική φάση αυτή την περίοδο;
Μόλις τελείωσα μιαν επείγουσα και απαιτητική μετάφραση που αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη για μένα. Πρόκειται για ένα κείμενο του 1923, το αλληγορικό και συμβολικό μυθιστόρημα Μπάμπι του αυστριακού συγγραφέα Φέλιξ Σάλτεν, μια ιστορία μύησης και ύμνου στη φύση, που απευθύνεται σε ενήλικο κοινό. Παρότι γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία κατά την έκδοση του, σύντομα απαγορεύτηκε από τις ναζιστικές αρχές που εντόπισαν σ’ αυτό “μια πολιτική αλληγορία για τη μεταχείριση των Εβραίων στην Ευρώπη”. Κατά παράδοξο τρόπο, το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε κινηματογραφικά από τον Ουώλτ Ντίσνεϊ, το 1942, σε παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να καταδικαστεί στη λήθη το πρωτότυπο έργο και το λογοτεχνικό και συμβολικό του υπόβαθρο. Περιμένω πια με μεγάλη ανυπομονησία- ύστερα από μερικές μέρες ανάπαυλας- τις ήσυχες μέρες του Αυγούστου που θα επιδιώξω να περάσω κοντά στην οικογένειά μου σε μια αγαπημένη γωνιά του Πηλίου, για να ξαναπιάσω μερικά δικά μου ημιτελή κείμενα που φωνάζουν και απαιτούν μέσα στο κεφάλι μου την άμεση ολοκλήρωσή τους.
